Trường THPT chuyên KHTN - ĐHKHTN - ĐHQGHN

Đang học lớp Vật lý trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, Đồng Ngọc Hà tình cờ đọc lời thề Hippocrates, thấy ấn tượng nên xin thi vào đội tuyển Sinh.

Ngày chủ nhật cuối cùng của tháng 8, ngồi trước màn hình máy tính, bên phải là tấm bảng fooc đầy chữ và biểu đồ, bên trái là cuốn Sinh học Campbell dày cộp, Đồng Ngọc Hà, học sinh lớp 12 chuyên Lý, trường THPT chuyên Khoa học tự nhiên (Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội), lên kế hoạch bài giảng buổi dạy online cho học sinh giỏi Sinh ở các tỉnh, thành. Vừa giành được huy chương bạc Olympic Sinh học quốc tế cách đây một tuần, Hà càng tự tin với dự án này, dù mới chuẩn bị dạy buổi đầu tiên.

"Đến giờ em vẫn lâng lâng với tấm huy chương bạc Olympic Sinh học. Nó như sự khẳng định, giúp em tin tưởng vào con đường đã chọn", Hà cười nói, mắt ánh lên sự hãnh diện. Chính Hà cũng không tưởng tượng hành trình từ chuyên Vật lý đến cuộc thi Sinh học quốc tế, khi trước đó không hề chú trọng môn Sinh.

Suốt ba năm THPT và đến tận bây giờ, câu hỏi Hà nhận được nhiều nhất là tại sao học chuyên Vật lý lại đi thi Sinh và tại sao không chuyển sang lớp chuyên Sinh mà cứ cố gắn bó với lớp Vật lý. Với Hà, nó là sự tình cờ đầy cảm xúc.

Yêu thích Vật lý từ nhỏ bởi muốn tìm hiểu mọi thứ vận hành thế nào, Hà quyết theo môn học này. Giành giải nhì thành phố hồi lớp 9, Hà càng quyết tâm theo đuổi môn học này.

Trúng tuyển lớp chuyên Vật lý của trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, Hà đứng trước lựa chọn sẽ làm gì trong tương lai. Tình cờ lúc đó, nam sinh đọc được lời thề Hippocrates phiên bản do Louis Lasagna viết năm 1964, được sử dụng trong nhiều trường y khoa ngày nay. Trong 8 điều của lời thề này, Hà ấn tượng với điều nhắc nhở các bác sĩ, nhà khoa học rằng "nghệ thuật của việc chữa bệnh hay của khoa học là sự ấm áp, cảm thông và sự hiểu biết, điều đó có thể lớn hơn con dao của bác sĩ phẫu thuật hoặc thuốc của dược sĩ".

"Đọc đến câu này, em cảm thấy đó là lý tượng cao đẹp và xứng đáng để theo đuổi. Em nghĩ muốn thay đổi mọi thứ xung quanh thì phải bắt đầu từ cái căn bản nhất như sức khỏe. Rồi em nhận thấy Sinh học có gì đó rất nghệ thuật. Em sẽ được nghiên cứu về sự sống, về bản chất của con người và những thứ có thể xảy ra với sức khỏe. Em phải theo Sinh học, phải tìm hiểu nhiều kiến thức hơn, nghiên cứu sâu để tìm ra cái gì đó đóng góp cho ngành y", Hà nói say sưa.

Ngay chiều hôm sau, Hà tìm đến cô Đỗ Thị Thanh Huyền, trưởng bộ môn chuyên Sinh học, phụ trách đội tuyển Sinh của trường. Chạy theo cô ở sân trường giữa lúc cơn mưa đang kéo đến, Hà xin cô cho học môn Sinh. Cô Huyền hỏi "Con không biết gì về Sinh đúng không". Hà nói "Đúng là con chưa biết gì nhưng cô cho con 1-2 tuần học lại lớp 9 rồi cho con làm bài kiểm tra vào lớp dự tuyển được không". Cô Huyền đồng ý cho Hà thử sức và em đã làm được.

Cô Huyền cho biết ở kỳ thi chọn đội dự tuyển học sinh giỏi môn Sinh năm học 2017-2018 với tất cả thí sinh là học sinh lớp 10 chuyên Sinh đã có 1-2 năm cấp THCS để chuẩn bị kiến thức, Đồng Ngọc Hà với chỉ hai tuần tự học và không nhận được bất kỳ sự trợ giúp nào từ thầy cô, đã đạt kết quả cao thứ 13/75.

"Tôi đã rất ấn tượng với cậu học trò này và sớm phát hiện Hà hội tụ đủ ba yếu tố là niềm đam mê, năng lựcm phương pháp học để đạt thành tích cao ở kỳ thi quốc gia, quốc tế", cô Huyền nói.

Dù được đánh giá có tố chất, Hà gặp nhiều khó khăn trong thời gian đầu theo đuổi môn Sinh. Vì cả cấp hai chỉ học Vật lý, nam sinh gốc Nam Định phải chạy đua với thời gian, học vất vả hơn các bạn trong đội tuyển rất nhiều để bắt kịp.

Hà mô tả quãng thời gian đó bằng cụm từ "lúc nào cũng theo sau". Em không biết phải bắt đầu từ đâu và học như thế nào. Suốt hai tháng đầu học lớp dự tuyển, em không dám nói chuyện đi học Sinh với thầy cô hay bạn bè ở lớp Vật lý. Mỗi tuần một buổi, Hà lại nhờ mẹ xin phép cho nghỉ ốm. Tin tưởng con, mẹ Hà chiều theo. Chỉ đến khi cô Huyền khẳng định Hà đủ khả năng dự thi quốc gia, quốc tế, em mới nói chuyện với thầy chủ nhiệm. Được thầy ủng hộ, Hà yên tâm đi học.

Em bắt đầu từ việc liên hệ với các anh chị từng giành huy chương Olympic Sinh quốc tế những năm trước và được định hướng, tư vấn nên học gì trước. Từ chỗ vốn tiếng Anh kém, không thể đọc nhiều tài liệu nước ngoài, Hà đã bắt đầu đọc hiểu tốt để mở rộng nguồn tài liệu, trau dồi kiến thức. Trên bàn học, ngoài cuốn Sinh học Campbell mà học sinh đội tuyển Sinh nào cũng sở hữu, cuốn từ điển tiếng Anh như vật bất ly thân của Hà. Dần dà, Hà bắt kịp các bạn trong đội tuyển.

Lớp 11, đi thi quốc gia chỉ đạt giải ba và không được thi quốc tế, Hà thất vọng. "Em hay đặt kỳ vọng cao, giống như khi giương cung vậy, lúc nào cũng phải giương cao", Hà nói. Khi ấy, nam sinh đã nghĩ nên tiếp tục theo đội tuyển Sinh hay dừng lại để ôn thi đại học bởi việc học đội tuyển chiếm nhiều thời gian khiến em bị trễ hơn các bạn trên lớp chuyên Vật lý. Được sự động viên của thầy cô, gia đình, Hà lại nghĩ về lý do mình đã chọn Sinh và quyết cho mình thêm cơ hội.

Lên lớp 12, Hà đạt giải nhất quốc gia, trở thành một trong bốn thành viên của đội tuyển Việt Nam tham gia kỳ thi Oympic Sinh học quốc tế. Dù phải thi trực tuyến từ Việt Nam do Covid-19, Hà rất hào hứng. Em đánh giá đề thi nước chủ nhà Nhật Bản ra hay nhất trong các đề em từng gặp.

Với đề này phần thực hành, thay vì phải làm giải phẫu trong bài thực hành, em phải quan sát thí nghiệm, phân tích tiêu bản rồi vẽ phác thảo những chi tiết nhìn thấy. Ở phần lý thuyết, có một bài thi hầu hết là tính toán nhưng thí sinh không được mang máy tính vào. Điều này khiến Hà nhận ra vì sử dụng công nghệ quá nhiều, em đã vô tình bỏ quên những kỹ năng của nhà khoa học như phác thảo, quan sát, tính toán nên quyết tâm sẽ cải thiện trong thời gian tới.

Dù không giành huy chương vàng ở kỳ thi với hơn 200 thí sinh đến từ gần 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, Hà vẫn vui vì thành tích này như lời khẳng định, giúp em tin tưởng lựa chọn con đường nghiên cứu Sinh học sau này.

Hà chia sẻ bí quyết học môn Sinh học. Video: Dương Tâm.

Trở về căn hộ nhỏ trên tầng 10 một chung cư cũ ở quận Hoàng Mai, Hà Nội, Hà quay lại những thói quen hàng ngày, với công việc của một người quản lý nhóm về Sinh học với 12.000 thành viên trên Facebook và một Fanpage nhỏ chia sẻ kiến thức hay về môn Sinh, nơi em được chia sẻ kinh nghiệm thi, kiến thức đã học, đồng thời học hỏi kinh nghiệm, gặp gỡ thầy cô, bạn bè từ mọi miền.

Hà cũng tham gia vào dự án dạy các bạn ở các tỉnh thành như Lào Cai, Hải Phòng cùng cựu học sinh thi Olympic Sinh học quốc tế khác, tham gia nghiên cứu khoa học về mảng Lý - Sinh cùng thầy ở Đại học Khoa học Tự nhiên và học tiếng Anh để tiếp cận nguồn tài liệu nước ngoài được nhiều hơn. Hà vẫn giữ nguyên cách học là chăm đọc tài liệu và chỉ học khi thấy có hứng thú, hiệu quả.

Chàng trai 18 tuổi cũng duy trì sở thích đi dạo. Một ngày, Hà đi khoảng một tiếng để ngắm nhìn sinh hoạt của mọi người, ngắm phố phường. "Việc học đội tuyển chiếm nhiều thời gian, kéo em tách rời thực tế. Việc đi dạo giúp em gần lại với thực tế hơn", Hà nói.

Chia sẻ dự định, Hà cho biết trước mắt sẽ theo học ngành Sinh học của Đại học Khoa học Tự nhiên và có thể sẽ tìm kiếm cơ hội du học. Dù quyết định sẽ theo Sinh, Hà không tiếc nuối khi đã là học sinh chuyên Vật lý suốt thời phổ thông. "Vật lý tạo cho em tư duy tốt, nhanh chóng nhận thức các bài Toán trong Sinh. Em từng là học sinh chuyên Vật lý và mãi mãi như vậy", Hà nói, bày tỏ may mắn khi là cậu học sinh chuyên Vật lý nhưng có thể gắn bó lâu dài với Sinh.

Dương Tâm (vnexpress)